دستگاه ایکس ری ( X-ray ) که به آن Imaging Tunnel  ( تونل تصویر برداری) سطحی میباشد که اجسام را از داخل آن عبور داده و با کمک تکنولوژی اشعه ایکس تصویر برداری صورت میگیرد.

از دستگاه اشعه ایکس برای کنترل عبور و مرور افراد و لوازم همراه آنها در مراکزی که ضرورت کنترل افراد وجود دارد از قبیل سالن های همایش و کنفرانس , فرودگاه ها , دفاتر دولتی و امنیتی , فروشگاه ها و انبارهای بزرگ استفاده میشود.

این دستگاه را میتوان یک وسیله (فناوری) برای ردیابی و امنیت دانست.

دستگاه ایکس ری معمولا در گمرک استفاده زیادی دارد که به وسیله آن انواع ساک های بار , چمدان ها , کانتیرها و بسته بندی کالاهای وارداتی ارزیابی و اسکن میشوند که با تطبیق کالا با اظهارنامه دولتی, مامور گمرک کالا را تایید میکند.

تاریخچه دستگاه ایکس ری

تکنولوژی X-ray یک پیشرفت جدید میباشد و زمان زیادی از ابداع آن نمیگذرد.

دلیل محبوبیت ایکس ری به دلیل عبور از اکثر موانع فیزیکی و نمایش تمام اجسام و محتویات داخل آن میباشد.

البته بعضی ها ایکس ری را بر ضد قوانین حقوق بشر میدانند مخصوصا در زمان هایی که از ایکس ری برای تصویر برداری از بدن انسان ( به منظور بازرسی) استفاده میشود.

انواع دستگاه ایکس ری

اندازه های دستگاه X-ray بر اساس نوع اجسامی که برای اسکن داخل دستگاه میروند به گروه های زیر تقسیم میشود :

1. دستگاه ایکس ری برای بسته و کیف
2. دستگاه ایکس ری برای خودرو
3. دستگاه ایکس ری برای ماشین الات سنگین و کانتینرها
4. دستگاه ایکس ری برای خودروهای شخصی و وانت
5. دستگاه های ایکس ری برای اسکن بدن انسان

قسمت های مختلف دستگاه ایکس ری

تونل و نوار نقاله: به قسمتی که شی و کالا بر روی ان قرار میگیرد و برای تصویر برداری از داخل دستگاه میگذرد گفته میشود . این قسمت در دستگاه ایکس ری که برای تصویر بردار از بارهای بزرگ استفاده میشود دارای غلتک های مخصوص به جای نوار میباشد.

ژنراتور ایکس ری: ژنراتورهای دستگاه ایکس ری اغلب اشعه های ایکس را به سمت بالا و با زاویه عمود ( 90 درجه ) به داخل تونل بازرسی می تابانند.

بیشتر ژنراتورها از لامپ های ایکس ری با قدرت های تابشی 140 تا 160 و همچنین 180 کیلو ولت بهره می گیرند. در ژنراتورهای قوی تر از لامپ هایی با قدرت 320 کیلو ولت هم استفاده میشود.

سنسورهای آشکارساز : حسگرهای آشکارساز از چندین دیود برای اندازه گیری مقدارهای مختلف انرژی استفاده میشوند. این مجموعه دیودها که به شکل L هستند جهت تخمین انرژی عبوری از کالا و یا شی داخل تونل به کار می روند.

سنسورهای نوری : این سنسورها با اشعه مادون قرمز کار میکنند و در ورودی و خروجی دستگاه نصب میشوند که به محض ورود جسم به داخل تونل طیف نوری بین فرستنده و گیرنده آن قطع شود و پس از آن یک سیگنال به بخش کنترل فرستاده میشود تا اشعه ایکس شروع به تابیدن به جسم کند.

سیستم پردازش و نمایش تصویر دستگاه ایکس ری

اسکن کردن دستگاه ایکس ری در جهات مختلف از بالا به پایین , از پایین به بالا , تصویربرداری افقی , از پهلو و دو جهته انجام میشود . معمولا برای اجسام بزرگ به صورت افقی تصویر برداری انجام میشود.

تصویر برداری از بالا به پایین ( Down – Shootin ) : در این حالت ژنراتور در بخش بالایی (سقف) دستگاه قرار گرفته و اشعه را از بالا به پایین با زاویه 90 درجه می تاباند. به دلیل حالت خاص این نوع تصویر برداری, سرعت بار باید بسیار کمتر باشد که از این نوع تصویر برداری معمولا برای بارهای بزرگ و پالت ها استفاده میشود.
تنها استفاده آن برای بخش Cargo میباشد.

تصویر برداری دو جهته ( Dual Veiw ) : در این نوع تصویربرداری دو ژنراتور همزمان از دو جهت مختلف بار را اسکن میکنند و دو تصویر در مانیتورهای جداگانه ایجاد میکنند.

ضریب تشخصی دستگاه ایکس ری

در دستگاه های X-ray مقدار نفوذ در فلز فولاد ( شناسایی موادی که با پوشش فلزی پنهان شده اند ) بسیار حائز اهمیت میباشد. توانایی تشخیص نوع مواد زمانی که به وسیله یک پوشش فلزی احاطه شده اند را ” ضریب نفوذ در فولاد ” می نامند. و مقدار آن بر حسب میلیمتر و بین 29 تا 40 می باشد.

دستگاه ایکس ری چه چیزی را نشان میدهد

همانطور که گفتیم اجسامی که باید بررسی شوند با کمک یک تسمه نقاله وارد دستگاه میشوند. ورود شی به وسیله سنسورهایی که با اشعه مادون قرمز کار می کنند تشخیص داده شده و اشعه ایکس شروع به تابش میکند.

اشعه ایکس به وسیله کولیماتور که مکان حدودی اشعه را برای تابش مشخص میکند، به صورت یک شعاع باریک تابانده می شود و در شی موجود در دستگاه نفوذ می کند.

اشعه ایکس پس از عبور از جسم به سنسورهای آشکارساز برخورد میکند که این آشکارسازها دارای چند برد قابل تعویض می باشند که انرژی اشعه ایکس را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند.

به همین دلیل بر روی هر برد چند عدد کریستال سینتیلا تور، همچنین  فتودیود و تقویت‌کننده ولتاژ وجود دارد.

بردهای سنسورهای آشکارساز به صورت L مانند در تونل قرار گرفته اند و ژنراتور ( منبع اشعه ایکس ) از رو به رو اشعه را می تاباند به همین دلیل تمام قسمت های تونل تصویربرداری می شود و اجسام بزرگ به طور کامل اسکن میشوند.
به دلیل اینکه شعاع بسیار باریک از اشعه ایکس نمی تواند تمام طول شی را یکجا اسکن کند, پس این عمل توسط برش هایی به عرض کمتر از یک میلی متر صورت میگیرد.

به این ترتیب جسم که درون دستگاه X-ray در حال حرکت می باشد , مرحله به مرحله و برش به برش اسکن شده و مقادیر ولتاژهای هر برش برای ارزیابی و پردازش بیشتر به بخش پردازش تصاویر ارسال می شود  تا بعد از تبدیل ولتاژهای دریافتی از حالت سیگنال انالوگ به سیگنال دیجیتال توسط قسمت A/D در حافظه تصویری ذخیره شود.

حالا تصاویر ذخیره شده داخل مانیتور نمایش داده می شوند که به این کار (تشکیل شدن تصویر داخل مانیتور)  , Scroll گفته می شود.

نتیجه گیری :

در جامعه امروزی دستگاه های X-ray از اهمیت بالایی برخوردار هستند و در مکان مختلف که نیاز به کنترل عبور و مرور می باشد از قبیل فرودگاه ها , گمرک ها , مراکز دولتی و … برای کشف کالاهای غیر مجاز و قاچاق , سلاح های سرد و گرم , ابزار و لوازم فلزی کاربرد دارند.

دستگاه ایکس ری توانایی تشخیص هر نوع شی را داخل چمدان و هر محفظه دیگری را نشان می دهد.

✳ دستگاه بازرسی بار X–ray مدل ZKX10080

این دستگاه با دهانه ورودی با عرض 1006 و ارتفاع 803 میلی متر برای اسکن و بازرسی بارهای بزرگ به کار می آید , همچنین به دلیل وجود دو ژنراتور اشعه ایکس امکان مشاهده اجسام از دو زاویه مختلف را فراهم می کند تا دقت کار بالاتر رود.

✳ دستگاه بازرسی بار X–ray مدل  ZKX6550

دهانه تونل این دستگاه برای بازرسی بارهای کوچک و متوسط مانند: کیف دستی و چمدان مناسب می باشد.

وجود دو ژنراتور پرتو اشعه نیز امکان دیدن اجسام از دو زاویه را برای کاربر دستگاه فراهم نموده است.

✳  دستگاه بازرسی بار X–ray مدل ZKX6550A

این دستگاه با دهانه نسبتا کوچک خود برای بازرسی بارهای متوسط و کوچک مانند ساک و چمدان مناسب می باشد.

این نوع هم با داشتن دو ژنراتور امکان مشاهده اجسام داخل دستگاه را با دو زاویه مختلف فراهم کرده است.

✳ دستگاه بازرسی بار X–ray مدل ZKX6550V

این دستگاه با ورودی با عرض 655 ئ ارتفاع 505 میلی متر برای اسکن بارهای کوچک به کار می رود .

در این دستگاه هم مانند مدل های قبلی از دو ژنراتور برای تصویر برداری با دقت زیاد استفاده شده است و تا بتوان به راحتی اجسام و مرسولات درون جسم را بررسی کرد.

✳ دستگاه بازرسی بار X–ray مدل ZKX6550D

این مدل تمام ویژگی های مدل قبلی را داراست با این تفاوت که از ژنراتورهای قوی تر با ولتاژ KV  160 برای ساخت آن استفاده شده است.

✳ دستگاه بازرسی بار X–ray مدل ZKX5030A

این دستگاه X-ray نسبت به مدل دیگر خود دارای ورودی کوچک تری می باشد و به همین علت برای اسکن بارهای کوچک مانند کیف دستی و اجسام کوچک به کار می رود.

✳ دستگاه بازرسی بار X–ray مدل ZKX5030C

این دستگاه هم مانند مدل قبلی یعنی ZKX5030A دارای ورودی کوچکی می باشد که برای اسکن اجسام کوچک و کیف دستی مورد استفاده قرار می گیرد با این تفاوت که در این مدل از دو ژنراتور قوی تر استفاده شده که امکان تصویر برداری از دو زاویه مختلف از اجسام را فراهم می کند.